سدهای خاکی غشایی

در سالهای اخیر تعداد زیادی سد‌خاکی از مصالح درشت دانه‌ی نفوذ‌پذیر که روی سظح شیبدار بالادست آنها یک لایه یا غشای غیرقابل نفوذ قرار گرفته‌، ساخته شده‌اند. این غشاء معمولا از جنس بتن یا بتن قیری (آسفالت) است . البته در مواردی نیز از غشاهای متشکل از ورقه‌های فولادی ، پلاستیکی و لاستیکی استفاده شده است. استفاده از صفحات ژئوممبران نیز در همین مقوله قابل ذکر است. در گذشته در تعدادی از سدها، غشای نفوذ ناپذیر در داخل سد ساخته شده، اما امروزه مهندسین طراح سد اغلب به استفاده از غشا در سطح شیبدار بالادست تمایل دارند.

شکل زیر مقطع تیپ یک سد‌خاکی غشایی را نشان می‌دهد .

  

بطور کلی مزایای سدهای خاکی با غشای نفوذناپذیر در سطح شیبدار بالادست را می توان به شرح زیر برشمرد:

- با توجه به وجود یک سیستم زهکش مناسب (مصالح درشت دانه ) در پشت غشا، مسئله فشار نشت در سد عملا حذف و حل شده تلقی می شود. این امر موجب پایداری می گردد که به واسطه آن می توان ضمن استفاده از شیب بدنه ی تندتر، حجم مصالح مصرفی را کاهش داد.

- غشای بالادست همواره در معرض دید و بازرسی قرار دارد و در صورت بروز مشکل و نیاز به تعمیر به سهولت قابل دسترسی و تعمیر یا اصلاح است.

- غشای مستقر در سطح شیب بالادست می تواند به عنوان پوشش محافظ شیب در مقابل امواج دریاچه نیز عمل کند.

- چنانچه در بدنه سد نشست رخ دهد، غشا دچار فرسایش و تخریب نمی شود.

البته باید توجه داشت که غشاهای مورد بحث معایبی نیز دارند که برخی از معایب آن به شرح زیر است:

- هزینه نسبتا زیاد غشا (بویژه مواد ژئوسنتیتیک)

- پتانسیل ایجاد ترک‌خوردگی در محل اتصال به پی

- کم بودن عمر نسبی غشا در برخی از موارد (مانند غشاهای فولادی و آسفالتی)

با توجه به تجربیات بدست آمده، استفاده از غشاهای نفوذناپذیر در سدهای خاکی در موارد زیر ارجح است:

- پی‌های تحتانی و جانبی سد از جنس سنگ مقاوم‌اند

- خاک غیر قابل نفوذ مرغوب در دسترس نیست

- استفاده از سایر روشهای حفاظت شیب در مقابل امواج گران است

- منطقه دارای فصل مرطوب و بارندگیهای خیلی طولانی است

- عملیات تزریق بسیار وسیع و گسترده است. در این صورت با استفاده از سد‌خاکی غشایی (‌غشا در بالادست‌)، می‌توان در حین انجام عملیات اجرایی بدنه سد، عملیات تزریق غشا را در امتداد پاشنه‌ی بالادست سد به انجام رساند.

شایان ذکر است که یکی از انواع مهم سدهای غشایی، سدهای سنگریز با رویه بتنی است.

بخش بعدی              مطالبی در رابطه با سد و سدسازی (9)        بخش قبلی

---